Chụp cắt lớp vi tính (CT) tiết niệu là gì?

Chụp cắt lớp vi tính tiết niệu (tiếng Anh: Computerized Tomography urogram – viết tắt: chụp CT tiết niệu) là một xét nghiệm hình ảnh được sử dụng để đánh giá hệ tiết niệu của bạn, bao gồm thận, bàng quang và các ống dẫn (niệu quản) nước tiểu từ thận xuống bàng quang.

Chụp cắt lớp CT sử dụng tia X để tạo ra nhiều hình ảnh của một lát cắt trên khu vực trong cơ thể đang được nghiên cứu, bao gồm xương, mô mềm và mạch máu. Những hình ảnh này sau đó được gửi đến máy tính và nhanh chóng được dựng lại thành hình ảnh 2 chiều rất chi tiết.

Trong chụp CT tiết niệu, thuốc nhuộm tia X (dung dịch tương phản iốt) được tiêm vào tĩnh mạch ở tay hoặc cánh tay của bạn. Thuốc nhuộm này chảy vào thận, niệu quản và bàng quang để phác thảo từng cấu trúc này. Hình ảnh X-quang được chụp vào những thời điểm cụ thể trong suốt quá trình quét, vì vậy bác sĩ có thể thấy rõ đường tiết niệu và đánh giá mức độ hoạt động của nó, hoặc tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Chụp CT tiết niệu được áp dụng khi nào?

Chụp CT tiết niệu được sử dụng để kiểm tra thận, niệu quản và bàng quang của bạn. Nó cho phép bác sĩ xem kích thước và hình dạng của các cấu trúc này để xác định xem chúng có hoạt động tốt không, và tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu bệnh nào có thể ảnh hưởng đến hệ tiết niệu của bạn.

Chụp CT tiết niệu thường được sử dụng để giúp chẩn đoán các điều kiện ảnh hưởng đến đường tiết niệu, chẳng hạn như:

• Sỏi thận
• Sỏi bàng quang
• Nhiễm trùng đường tiết niệu
• Khối u hoặc u nang
• Ung thư
• Bất thường về cấu trúc

Bác sĩ có thể đề nghị chụp CT tiết niệu nếu bạn gặp các dấu hiệu và triệu chứng – chẳng hạn như đau 2 bên hông, đau lưng hoặc có máu trong nước tiểu (tiểu máu) và các triệu chứng khác có liên quan đến đường tiết niệu.

Tác dụng phụ khi chụp CT tiết niệu là gì?

Chụp cắt lớp (CT) tiết niệu có thể gây dị ứng nhẹ khi tiêm chất cản quang. Các tác dụng phụ nói chung là nhẹ và dễ dàng quản lý bằng thuốc. Chúng có thể bao gồm:

• Một cảm giác ấm áp hoặc đỏ bừng
• Buồn nôn
• Ngứa
• Nổi mề đay
• Đau gần chỗ tiêm

Một vài lần chụp CT tiết niệu không có nguy cơ phát triển ung thư thứ phát, nhưng nhiều xét nghiệm hoặc phơi nhiễm phóng xạ tia X có thể làm tăng nguy cơ ung thư đối với nhiều người. Tuy nhiên, lợi ích chẩn đoán dựa trên kết quả chụp CT vượt xa nguy cơ này.

Nếu bạn đang mang thai hoặc nghĩ rằng bạn có thể mang thai, hãy nói với bác sĩ trước khi chụp CT. Mặc dù nguy cơ đối với thai nhi là nhỏ, nhưng bác sĩ có thể cân nhắc nên chờ đợi hay sử dụng các xét nghiệm hình ảnh khác.

Cần chuẩn bị gì trước khi chụp CT tiết niệu?

Trước khi chụp CT đường niệu, cho bác sĩ biết nếu bạn:

• Có bất kỳ dị ứng nào, đặc biệt là với iốt
• Đang mang thai hoặc nghĩ rằng bạn có thể mang thai trong tương lai gần
• Đã có một phản ứng nghiêm trọng trước đây với thuốc nhuộm tương phản tia X
• Đang dùng bất kỳ loại thuốc nào, chẳng hạn như metformin (Fortamet, Glucophage, Glumetza), thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS), thuốc chống thải ghép hoặc kháng sinh
• Đang mắc bệnh tim, hen suyễn, tiểu đường, bệnh thận hoặc đã ghép tạng trước đó

Để mở rộng bàng quang, bạn có thể được yêu cầu uống nước trước khi chụp CT và không đi tiểu cho đến khi hoàn tất quá trình. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình trạng của người bệnh, hướng dẫn về ăn uống trước khi chụp CT tiết niệu có thể khác nhau.

Quá trình chụp CT tiết niệu diễn ra như thế nào?

Trước khi chụp CT tiết niệu, bác sĩ sẽ:

• Đặt câu hỏi về lịch sử y tế của bạn
• Kiểm tra huyết áp, mạch và nhiệt độ cơ thể
• Yêu cầu bạn thay áo choàng bệnh viện và tháo đồ trang sức, kính mắt và bất kỳ vật kim loại nào có thể ảnh hưởng đến kết quả chụp

Đối với chụp CT hệ tiết niệu, bạn thường nằm ngửa trên bàn khám, mặc dù bạn có thể được yêu cầu nằm nghiêng hoặc nằm sấp. Dây đai và gối có thể được sử dụng để giúp bạn duy trì đúng vị trí và giữ yên trong suốt quá trình chụp. Bạn có thể được yêu cầu thay đổi vị trí để cho kết quả tối ưu nhất.

Một đường IV (đường truyền tĩnh mạch) sẽ được đặt vào tĩnh mạch cánh tay của bạn, qua đó thuốc nhuộm tia X sẽ được tiêm vào. Bạn có thể cảm thấy một cảm giác ấm áp, đỏ ửng khi thuốc nhuộm đi vào cơ thể, và mùi vị kim loại có thể xuất hiện trong miệng của bạn trong vài phút sau đó. Chất tương phản này có thể khiến bạn cảm thấy như muốn đi tiểu ngay lập tức.

Trước khi tiến hành chụp, bảng sẽ di chuyển nhanh qua máy quét để xác định vị trí chính xác. Đối với hình ảnh CT thực tế, bảng sẽ di chuyển chậm qua máy trong khi hình ảnh được chụp. Nếu cần, máy có thể quét lại một vài lần.

Bạn sẽ nghe thấy âm thanh ù trong khi chụp CT. Để giữ cho hình ảnh không bị mờ, bạn sẽ được yêu cầu nín thở vài giây trong quá trình quét. Đường IV được lấy ra khỏi cánh tay của bạn và điểm vào IV được phủ băng. Sau đó bạn có thể trở lại hoạt động bình thường.

Sau khi chụp CT xong, bạn sẽ được yêu cầu chờ trong khi kỹ thuật viên đảm bảo hình ảnh đủ chất lượng để đánh giá chính xác. Một bác sĩ chuyên đọc tia X (bác sĩ X quang) sẽ xem xét và giải thích các hình ảnh chụp CT của bạn và gửi báo cáo cho bác sĩ.

Nét Bút Tri Ân – Theo: mayoclinic.org