Nấm lim xanh – thảo dược quý hiếm của Việt Nam

Có giá thành cao hơn nhiều lần nấm linh chi, nấm lim xanh là thảo dược vô cùng quý hiếm được cho là chỉ xuất hiện ở Việt Nam. Bởi đặc tính chỉ mọc trên cây lim xanh đã chết trong rừng, và thành phần dược tính có thể chữa nhiều loại bệnh trong đó có ung thư. Nhiều người đã tìm mua loại nấm này với mục đích cải thiện sức khỏe cũng như hỗ trợ điều trị các bệnh lý mà họ đang mắc phải.

Nhưng việc tìm mua và sử dụng nấm lim xanh mà không biết nhiều về nó quả là một thiếu sót lớn. Ngoài ra, trên thị trường mua bán thảo dược thật giả khó lường nên trong bài viết này, Nét Bút Tri Ân muốn chia sẻ đến quý độc giả những thông tin hữu ích về nấm lim xanh cũng như công dụng chữa bệnh và cách nhận biết loài nấm quý hiếm này.

Nấm lim xanh là gì?

Nấm lim xanh thực chất là nấm linh chi (tên khoa học: Ganoderma lucidum (Leyss. Ex Fr.) Karst) mọc trên phần rễ và thân cây lim xanh đã chết. Loài nấm lim xuất hiện ở các khu rừng nguyên sinh Đông Dương, và ở Việt Nam, nấm lim được tìm thấy ở Tây Nguyên, Quảng Nam và dãy Trường Sơn. Duy nhất chỉ ở Quảng Nam là có nấm lim xanh rừng quý hiếm được nhiều người tìm mua dù giá thành cao.

Đặc điểm của nấm lim xanh:

• Loại nấm ưa ẩm thấp, mọc trên cây lim xanh đã chết
• Cây nấm bao gồm chân và mũ nấm tạo hình dạng quả thể
• Màu nấm đỏ đậm ở trong và nhạt dần ra viền ngoài trắng
• Mũ nấm hình quạt dày khoảng 2 – 5cm, chiều rộng tối đa 20cm.
• Chân nấm dài nhất chỉ khoảng 5cm
• Sau khi phơi khô, nấm lim xanh tỏa hương thơm của thảo dược

Các loại nấm lỗ thuộc chi Ganoderma, nấm linh chi, nấm lim còn có tên gọi khác là “nấm trường thọ”, “tiên thảo” hay “vạn niên nhung”. Đây là một thảo dược cực kỳ quý hiếm mà người xưa đã biết và sử dụng làm thuốc bồi bỏ sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch và phòng chống ung thư.

Thành phần dược chất có trong nấm lim xanh:

• Triterpenes, chất chống oxy hóa có khả năng gây ức chế sự hình thành các gốc tự do
• Germanium, dược chất quý giúp thanh lọc và loại bỏ độc tố trong cơ thể. Dược liệu chính trong điều trị các bệnh về tim mạch, loãng xương cũng như ung thư
• Ling zhi-8 protein, phân tử protein giúp tăng cường hệ miễn dịch và kìm hãm sự phát triển của các tế bào ung thư
• Adenosine, hóa chất thường sử dụng trong điều trị loạn nhịp tim, giúp thư giãn và cải thiện giấc ngủ
• Vitamin nhóm A, B, C và E giúp cơ thể khỏe mạnh, điều hòa lượng cholesterol trong máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch
• Acid ganoderic, acid ganodermic…

Đặc biệt, hàm lượng germanium có trong nấm lim xanh cao gấp 5 – 7 lần nhân sâm.

Nấm lim xanh mọc ở đâu?

Như đã biết, nấm lim xanh là một loại nấm vô cùng quý hiếm chỉ mộc trên gốc rễ và thân cây lim xanh đã chết trong các khu rừng nguyên sinh.

Lim xanh là cây gỗ lớn, cao trên 30m. Thân thẳng, tròn, gốc có bạnh nhỏ, vỏ màu nâu có nhiều nốt sần màu nâu nhạt sau bong mảng hoặc vẩy lớn, lớp vỏ trong màu nâu đỏ. Nếu cây mọc lẻ thường phân cành thấp, cành non màu xanh lục.

Lá kép lông chim 2 lần mọc cách, có 3-4 đôi cuống cấp 2. Hoa tự hình chùm kép. Hoa lưỡng tính gần đều. Quả đậu hình trái xoan thuôn. Hạt dẹt màu nâu đen, xếp lợp lên nhau, vỏ hạt cứng, dây rốn dày và to gần bằng hạt. – Theo wikipedia.

Theo các chuyên gia cho biết, có 2 loại nấm lim đó là:

1. Nấm linh chi mọc trên cây lim vàng (tên khoa học: Peltophorum dasyrhachis) được gọi là nấm lim chi
2. Nấm linh chi mọc trên cây lim xanh (tên khoa học: Erythrophleum fordii) được gọi là nấm lim xanh

Nấm mọc ở thân cây lim xanh được gọi là “nấm lim xanh tử chi”. Nấm mọc ở phần gốc rễ của cây lim xanh được gọi là “nấm lim xanh hồng chi”.

Ở Việt Nam, nhiều người tin rằng nấm lim xanh chỉ được tìm thấy ở khu vực vùng núi Quảng Nam, đặc biệt là ở vùng Tiên Phước. Còn ở Tây Nguyên, dãy Trường Sơn sát biên giới Lào thì chỉ có nấm lim chi mọc trên cây lim vàng.

Tuy nhiên theo một số người thì nấm lim xanh còn mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Hà Giang hay Yên bái… nhưng do danh hiệu “nấm lim xanh rừng Quảng Nam” được người tiêu dùng yêu thích nên nhiều nấm lim xanh thu hái ở vùng núi phía Bắc được đưa về đây để tiêu thụ.

Hiện nay, “nấm lim xanh rừng Tiên Phước” được người tiêu dùng tìm mua nhiều nhất vì công dụng hỗ trợ điều trị các bệnh nan y và ngăn ngừa ung thư, đặc biệt là ung thư gan.

Tiên Phước là một huyện trung du nằm ở phía tây tỉnh Quảng Nam. Phía tây giáp huyện Bắc Trà My, phía đông giáp huyện Phú Ninh, phía nam giáp huyện Núi Thành, phía bắc giáp huyện Hiệp Đức. Diện tích tự nhiên của Tiên Phước là 45.322 ha (2001). Thị trấn Tiên Kỳ nằm ở vị trí trung tâm của huyện.

Là một huyện trung du nên khí hậu trong vùng tương đối khắc nghiệt, nhiều hạn hán, thiên tai. Phần lớn diện tích trong vùng là đất nông nghiệp nhưng kém màu mỡ và tỷ lệ đất thịt rất thấp. Đây là một vùng kinh tế nghèo của tỉnh Quảng Nam. – Theo Wikipedia.

Là một thảo dược quý hiếm và mọc ở vùng núi rừng hiểm trở, nên việc tìm kiếm nấm lim xanh không phải dễ dàng. Nhiều người “săn nấm quý” (thợ sơn tràng – người khai thác rừng thủ công) phải đi sâu vào các khu rừng nguyên sinh để tìm cây lim xanh đã chết, bị khai thác trái phép và mục rữa đề tìm nấm lim xanh.

Thợ săn nấm đa số là dân bản địa đã quen thuộc với địa hình hiểm trở của núi rừng. Họ đi theo từng nhóm và chuẩn bị rất nhiều thứ (nước, lương thực, thuốc men) để có thể ở lại trong rừng ròng rã suốt cả tháng trời. Sau khi thu hái từ rừng tự nhiên về, nấm lim xanh phải được bảo quản cẩn thận để tránh bị hư hại do mối mọt hoặc ẩm mốc.

Công dụng chữa bệnh và đặc tính quý hiếm cùng với việc tìm kiếm vô cùng khó khăn đã đẩy giá thành nấm lim xanh lên rất cao mà vẫn có người tìm mua cho bằng được.

Công dụng của nấm lim xanh

Mặc dù được tôn sùng như thảo dược quý hiếm có khả năng chữa “bách bệnh”, nhưng công dụng của nấm lim xanh chỉ dừng ở mức bồi bổ, hỗ trợ và phòng ngừa bệnh – không phải là thuốc điều trị bệnh trực tiếp. Do đó, nếu hãy đi khám bác sĩ.

Do chỉ là thực phẩm bổ sung nên nấm lim xanh rất an toàn khi sử dụng, nhưng người dùng phải kiên trì sử dụng từ 2 tháng trở lên mới cảm nhận được lợi ích sức khỏe mà nó mang lại.

Các công dụng của nấm lim xanh bao gồm:

• Bồi bổ sức khỏe
• Tăng cường hệ miễn dịch
• Ngăn ngừa lão hóa
• Chống viêm nhiễm
• Kiểm soát huyết áp
• Ngăn ngừa tai biến mạch máu não
• Làm dược liệu trong điều trị viêm gan B, xơ gan cổ trướng và gan nhiễm mỡ
• Tăng cường giải độc gan
• Hỗ trợ điều trị bệnh viêm khớp, bệnh Gout
• Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường
• Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư

Nhiều người cho rằng nấm lim xanh có thể chữa khỏi bệnh ung thư! Tuy nhiên, trên thực tế thì các thành phần hoạt chất có trong nấm lim xanh chỉ có tác dụng hỗ trợ và ngăn ngừa chứ không thể chữa khỏi bệnh.

Mặc dù vậy, người bệnh ung thư có thể sử dụng nấm lim xanh để nâng cao hệ thống miễn dịch cũng như kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư. Khoáng chất germanium trong nấm lim xanh có sự liên kết với oxy phân tử, làm tăng tế bào oxy ngăn chặn tế bào ung thư lấy đi oxy.

Điểm khác nhau giữa nấm lim xanh và nấm linh chi

Mặc dù cùng họ Ganodermataceae, nhưng nấm lim xanh và linh chi có thành phần dược liệu khác nhau. Hiện nay nấm lim xanh rừng quý hiếm có giá thành cao hơn nấm linh chi rất nhiều lần. Bởi vì hầu hết nguồn cung cấp nấm linh chi hiện nay đều đến từ các trang trại nấm với phương pháp nuôi trồng nhân tạo.

Ở Việt Nam ta đã xuất hiện nhiều trang trại nhân giống và nuôi trồng thành công nấm linh chi đỏ để cung cấp cho thị trường. Hình dáng nấm linh chi thường to hơn, mũ nấm màu nâu đỏ và mỡ màng, chân nấm dày và dài hơn nấm lim xanh. Dễ trồng, kích thước nấm lớn và điều kiện chăm sóc cũng không quá khó nên giá thành nấm linh chi đã giảm đáng kể so với trước kia.

Trở lại với nấm lim xanh, loại nấm chỉ mọc trên thân cây lim xanh đã chết trong rừng nguyên sinh nên rất khó tìm. Đây là một thảo dược đặc hữu chỉ có ở Việt Nam ta. Bởi vì đặc tính chỉ mọc trên cây lim xanh mà không mọc trên các cây gỗ khác nên nấm lim xanh quý hiếm và độc đáo hơn nấm linh chi rất nhiều lần.

Nấm lim xanh rừng tự nhiên thường có màu nâu đen hoặc vàng, hình dáng xù xì, chân nấm cũng ốm và ngắn hơn nấm linh chi. Ngoài ra, nấm lim xanh có kích thước nhỏ hơn nhưng công dụng và tính hiệu quả trong việc chữa bệnh toàn diện hơn nấm linh chi.

Hiện nay nguồn cung cấp nấm lim xanh rất hạn chế và hầu hết được thu hái từ rừng tự nhiên mang về. Mặc dù vậy, trên thị trường đã bắt đầu xuất hiện nấm linh xanh nuôi trồng nhân tạo, với phương pháp sử dụng mùn cưa cây cao su hoặc mùn cưa cây keo để làm nơi phát triển của nấm.

Tuy nhiên, nấm lim xanh rừng tự nhiên vẫn được người tiêu dùng lựa chọn bởi đặc tính quý hiếm và giá trị y học cao hơn nhiều so với nấm lim xanh nuôi trồng nhân tạo. Giá bán nấm lim xanh trên thị trường là hơn 3 triệu đồng/1kg, còn nấm linh chi được bán với giá khoảng 1 triệu đồng/1kg.

Cách phân biệt nấm lim xanh rừng tự nhiên và nấm nuôi trồng nhân tạo

Nấm lim xanh rừng tự nhiên thường có hình dạng xấu hơn nấm nuôi trồng, bởi môi trường nhân tạo thuận lợi cho việc sinh trưởng của nấm. Mũ nấm lim xanh rừng tự nhiên đa số có màu nâu sẫm ngả sang đen hoặc xám, còn đối với nấm lim xanh nuôi trồng thì màu mũ nấm thường có màu nâu hồng giống như màu gỗ bàn ghế được quét sơn.

Điểm dễ nhận biết nhất giữa nấm lim xanh rừng và nuôi trồng là kích thước và hình dáng nấm. Nấm lim xanh nuôi trồng trong các trại nấm có kích cỡ đều nhau do thời gian trồng và thu hoạch theo từng đợt. Còn nấm lim xanh rừng tự nhiên được các thợ sơn tràng thu hái ngẫu nhiên nên hình dạng và kích thước không đều nhau.

Ngoài ra, có nhiều loại nấm có hình dạng tương tự (nấm le dại, nấm linh chi cổ cò…) nhưng được thương lái “phù phép” thành nấm lim xanh nên người tiêu dùng khó mà nhận biết. Do đó, nếu muốn sử dụng nấm lim xanh để bồi bổ sức khỏe thì người mua nên tìm hiểu kỹ những nơi bán nấm lim xanh uy tín để tránh “tiền mất tật mang”.

Cách phân biệt nấm lim xanh tử chi và nấm lim xanh hồng chi

Như đã biết, nấm lim xanh là loại nấm chỉ mọc trên gốc rễ và thân cây lim xanh đã chết. Loại nấm lim mọc ở phần gốc rễ của cây lim xanh được gọi là “nấm lim xanh hồng chi” (nấm dù), còn nấm mọc ở thân được gọi là “nấm lim xanh tử chi” (nấm thân).

Cả 2 loại nấm “hồng chi” và “tử chi” đều có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng để phân biệt đâu là nấm lim xanh hồng chi và đâu là nấm lim xanh tử chi thì chỉ có “dân trong nghề” mới biết được.

Đặc điểm nhận dạng nấm lim xanh tử chi (nấm thân – loại 1)

Nấm mọc lên từ phần thân đã mục rữa của cây lim xanh, vì không phải phá vỡ lớp đất để chui lên nên phần thân của nấm lim xanh tử chi thường ngắn hơn.

Hình dạng nấm như một bàn tày xòe ngửa ra. Vì mọc lộ thiên trên thân cây nên nấm tử chi hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng cũng như điều kiện áng sánh tốt để phá triển nhanh, có vị đắng ít, mũ nấm to hơn và màu sậm hơn hồng chi.

Theo các chuyên gia, nấm lim xanh tử chi (loại 1) có thành phần dược tính cao hơn so với nấm lim xanh hồng chi. Bởi vì đây là loại nấm phá gỗ, lấy gỗ làm dưỡng chất nên nấm mọc ở thân sẽ có nhiều giá trị dinh dưỡng hơn.

Đặc điểm nhận dạng nấm lim xanh hồng chi (nấm dù – loại 2)

Nấm mọc lên từ phần gốc rễ mục của cây lim xanh, do đó chân nấm thường dài hơn vì phải vươn qua một lớp đất mới nhú lên khỏi mặt đất rối mới xóe như cây dù. Chiều dài của chân nấm phụ thuộc vào ánh sáng cũng như độ dày của lớp đất.

Nấm lim xanh hồng chi có hình thù giống sừng hưu khi còn non, xòe như cây dù khi trường thành và có vị rất đắng. Khi nấm còn tươi mới thu hái về có mùi hăng rất khó chịu nhưng khi đã phơi khô thì rất thơm mùi thảo dược quý. Theo các chuyên gia, nấm lim xanh hồng chi (loại 2) còn non hoặc mới xòe tán là có nhiều giá trị dược tính nhất, vì nấm có tuổi thọ càng lâu thì càng “hóa gỗ” và không còn giá trị chữa bệnh.

Lạm dụng nấm lim xanh có thể gây hại cho sức khỏe

Trong một bài viết được đăng trên báo Vnexpress, dược sĩ Lê Kim Phụng, nguyên giảng viên trường Đại học Y dược TP HCM cho biết:

Trong y học cổ truyền, nấm lim xanh là một loại thảo dược quý được xếp vào loại thượng phẩm. Nấm có tác dụng bảo vệ tế bào gan, giải độc, bổ não, tiêu đờm, bổ dạ dày, làm thuốc tăng cường hệ miễn dịch và phòng ngừa ung thư.

“Tuy nhiên, người dùng cũng không nên quá lạm dụng. Người cơ địa quá nhạy cảm có thể cảm thấy khó tiêu, chóng mặt, ngứa ngoài da trong thời gian đầu dùng nấm.”

Ngoài ra, dược sĩ Phụng còn cho biết thêm, nếu uống rượu ngâm với nấm lim xanh có thể gây đau bụng, phát ban, khô cổ họng, ngứa mũi, chảy máu mũi và phân có máu. Phụ nữ đang mang thai và cho con bú, người huyết áp thấp, bệnh nhân đang dùng thuốc điều trị cao huyết áp và thuốc chống đông máu được khuyến cáo nên hạn chế sử dụng nấm lim xanh.

Vì vậy, trước khi dùng nấm lim xanh, người tiêu dùng nên tìm hiểu kỹ những tác dụng phụ cũng như tham khảo bác sĩ về tình trạng bệnh của mình có phù hợp với các hoạt chất trong nấm lim xanh hay không! Ngoài ra, trên thị trường đông dược hiện này thì nấm lim xanh thật-giả lẫn lộn nên người dùng khó mà nhận biết.

khoequadi.com